Özgül Öğrenme Güçlüğü (Disleksi)
Öğrenme güçlüğü çocukluk çağında sık görülen gelişimsel ve nörobiyolojik bir bozukluktur. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin yayınladığı kılavuza göre (DSM-V); zekası normal veya normalin üstünde olan bireylerin, standart testlerde yaş, zeka düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda okuma, matematik ve yazılı anlatımının beklenenin önemli ölçüde altında olması şeklinde tanımlanmaktadır. Farklı alt tipleri vardır; okuma güçlüğü (disleksi), yazma güçlüğü (disgrafi) ve matematik güçlüğü (diskalkuli). Özgül öğrenme güçlüğünün ilkokul çocuklarındaki sıklığının %5-7 olduğu bildirilmektedir.
Belirtileri Nelerdir?
Özgül öğrenme güçlüğünde işitsel ve görsel algı becerileri, bilgi işleme hızı, bellek yetenekleri, ince ve kaba motor beceriler, dikkat, sosyal yeterlilik alanlarında güçlükler yaşanmaktadır. Özgül öğrenme güçlüğü çocukların hem akademik yaşantısını hem de yaşamının diğer alanlarını etkisi altına alan bir sorundur. Belirtiler yaşa göre değişim göstermektedir.
Okul öncesi dönem: Konuşmanın gecikmesi dikkat çeker. Sözcük bulmakta, bilinen objeleri isimlendirmekte güçlük yaşar. Nesnelerin isimlerini karıştırır, ses ya da hecelerin ardışıklığını (kitap- kipat) öğrenmekte zorlanır. Sözcükleri doğru telaffuz edemez. Kavramları öğrenmekte zorlanır. Kitabını ters tutabilir, ayakkabısını ters giyebilir. El tercihinde gecikme yaşanabilir. Düğme iliklemekte, yardımsız giyinmekte zorluk çeker. İnce motor becerilerin yanı sıra kaba motor becerilerde ve koordinasyonda sorunlar yaşanır. Çocuk şiirlerini, şarkılarını, öğretmeninin ve arkadaşlarının isimlerini, işittiklerini, gördüklerini hatırlamakta güçlük çeker. Dikkatini bir noktaya odaklamakta ve sürdürmekte zorlanır.
Okul çağı: Sözcükleri oluşturan sesleri algılamakta ve sözcükleri doğru telaffuz etmekte güçlük çeker. Sözcüklerdeki benzeşen sesleri algılayamaz. Dikkati çekecek ölçüde okuma hatası yapar ve okuma hızı düşüktür. Bir parçayı okurken satır, sözcük, hece, harf atlar, tekrar okur, yerini kaybeder. Okurken ya da yazarken bazı sesleri, harfleri (b-d-p, m-n, f-v) karıştırır. Gördüğü harf, sayı ya da sözcükleri ters okur ve yazar. Sözcüklerdeki harflerin sırasını yazarken karıştırır. Saati öğrenmekte, zamana ilişkin kavramları ve fiillerin zamanlarını anlamakta zorlanır. Kalemi kontrol etme becerilerinde yetersizliği vardır, el yazısı çirkindir. Şekilleri kopya etmekte ve çizmekte zorluk çeker. Sağ ve sol kavramlarını karıştırır. Günler, aylar, sayılar ve alfabenin ardışıklığını hatırlamakta güçlük yaşar. Okur ya da yazarken dikkatini toplamakta güçlük çeker ve dikkat süresi kısadır. Sözlü yönergeleri izlemekte zorlanır.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Tanısı Nasıl Konulur?
Öğrenme güçlüğü okul başarısızlığı olan her çocuk için kullanılan bir terim değildir. Özgül öğrenme güçlüğü tanısının konması çocuk ve aileyle psikiyatrik görüşme yapılması, çocuğun gelişimsel ve tıbbi öyküsünün öğrenilmesi, öğretmenlerinden bilgi alınması ve gerekirse bazı test ve incelemelerin yapılması sonucunda olur. Ayrıca çocuğun yeterli bir eğitim alıp almadığının değerlendirilmesi, daha sonra akademik alandaki durumunun, bilişsel süreçlerinin ve eşlik eden başka duygusal, çevresel ve psikiyatrik etkenler olup olmadığının incelenmesi gereklidir.
Özgül Öğrenme Güçlüğünde Tedavi
Özgül öğrenme güçlüğünün temel tedavisi eğitim desteğidir. İlaç tedavisi eşlik eden diğer sorunlara yönelik kullanılabilir. Tanı konulduktan sonra çocuğun güçlü ve zayıf yanları değerlendirilir ve “Bireyselleştirilmiş eğitim planı” düzenlenir. Öğrenme güçlüğü olan çocukların gelişimlerinde, okul ve ev ortamından aldıkları destek çok önemli bir işleve sahiptir.