Kabul ve Kararlılık Terapisi

Terapi iki amaca dayanmaktadır ilki, bireyin yaşamını onun için anlamlı hale getirmek, zenginleştirmek ve doldurmaktır. Bireye onun için yaşamında önemli olan nokta sorulur ve bireyin değerleri üzerinde konuşulur. Terapi boyunca bireyin neden mutsuz olduğu tespit edilmeye çalışılır. Bireyin yaşamına anlam kazandırılarak, onun için önemli durumları belirleyerek ilerlenir. Bireye mutlu olmasını sağlayacak şekilde hedefler konulur…Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT)  Kabul ve kararlılık terapisi, insan aklının çalışma şekliyle ilgilidir. Bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış son zamanların güçlü psikoterapisidir. Uygulamalarında çoğunlukla başarılı olmuştur. Çevremizde gelişen ve bize etki eden birçok olaydan dolayı kendimizi suçlayabiliriz. Mükemmelliyetçilik algısı ile birlikte aslında kabul edilebilir olarak görülmesi gereken durumlarda kendimizi suçlarız. Bu durum sağlıklı değildir ve bize zarar verebilir. Mükemmelliyetçilik dışında başka algılardan dolayı da çevremizdeki ve hayatımızdaki durumları kabullenmekte zorluk çekebiliriz. Kabul ve Kararlılık Terapisi adından da anlaşılacağı üzere tam da bu durumun insan üzerinde yarattığı olumsuz etkiye karşı geliştirilmiştir. Pasif geçmeyen bir terapidir. Terapi uygulanırken bireye ihtiyacına göre birçok beceri kazandırılır. Kazandırılan beceriler bireyin hayatını daha uyumlu ve sağlıklı devam ettirmesi içindir. Kazandırılmayı amaçlayan beceriler bireyin hayatını iyi yönde devam ettirmesini sağlayacak düzeydedir (Vatan,2016). ACT terapide uygulanan önemli tekniklerden biri Psikolojik Esneklik Modelidir. Modelde altı önemli nokta üzerinde durulur. An’da olma, değerler, kararlılıkla harekete geçme, bağımsal kendindelik, ayrışma ve kabul. Bu altı olgunun hepsi psikolojik esnekliği oluşturmaktadır. Kabul; bireye yaşantısal kaçınmadan uzak kalması için öğretilir. Birey direnç göstermeksizin içsel ve dışsal yaşantısıyla kucaklaşır.  Ayrışma; kişinin yaşantısı gözlemlenebilir hale getirilir. Olumsuz düşüncesi onun için yalnızca bir ‘ses’ olarak kalana dek çabalanır.  An’da olma; olayları tahmin etmek, olayları eleştirmektense olayların farkında olmak ve açıklamak gerekir.  Bağlamsal Kendindelik; ‘ben’ in farkında olma, çevresinin, şu anki yaşantısının farkında olma durumudur.  Değerler; bir somutluğu olmaksızın hayatımıza yön veren ve amacımız olan olgulardır.  Kararlılıkla harekete geçme; terapinin temel amacıdır. Kişi değerleri doğrultusunda kararlılıkla amacına yönelik hareket etmelidir.  Terapi iki amaca dayanmaktadır; Amaçlardan ilki; bireyin yaşamını onun için anlamlı hale getirmek, zenginleştirmek ve doldurmaktır. Bireye onun için yaşamında önemli olan nokta sorulur ve bireyin değerleri üzerinde konuşulur. Terapi boyunca bireyin neden mutsuz olduğu tespit edilmeye çalışılır. Bireyin yaşamına anlam kazandırılarak, onun için önemli durumları belirleyerek ilerlenir. Bireye mutlu olmasını sağlayacak şekilde hedefler konulur ve bu hedeflere ilerlemesi için teşvik edilir. Bu şekilde bireyin mutluluğu için çalışması, çaba sarf etmesi sağlanmaktadır. Birey yaşantısını kendisi için önemli olan şeyler için düzenlerse mutluluğu yakalayabilir. Günümüz toplumunda insan her anlamda doyurulmaktadır fakat anlam istemi karşılanamamaktadır. Hayatına anlam bulamayan insan depresyona sürüklenmekte ve intiharı düşünmektedir. Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek, hızlı tüketim çağında insan istediği her şeyi elde etse bile mutluluğu yakalayamayabilir. Hayatının anlamının farkında olmayan, hayatında bir anlam arayışı içinde olan kişiye kabul ve kararlılık terapisi ile birlikte hayatının anlamı kazandırılmaya çalışılır. Anlam istemi, günümüzde oldukça artmıştır. Kişiler hayatlarının anlamını bulamamakta, sürüklenmiş ve kaybolmuş hissetmektedirler. Bu şekilde mutluluğu yakalayamadıkları gibi hayatlarını devam ettirmekte zorluk çekmektedirler. Logoterapi, ACT gibi psikoterapiler günümüz insanının sorunlarına daha net bir cevap, tedavi olabilmektedir. ACT (Kabul ve Kararlılık Terapisi), son zamanların en gözde ve işe yarar psikoterapisidir. Güçlü yanları oldukça fazladır ve en önemlisi yararlı oluşu, işe yararlılığı kanıtlanmıştır. Terapinin temelinde birey için önemli olan değerler ortaya çıkartılır ve bu değerler doğrultusunda yaşamı şekillendirilir. Birey kendi yaşamı için kendi değerleri doğrultusunda hareket ettiğinde mutluluğu yakalar ve yaşama son verme gibi durumlardan uzaklaşır. Yaşamının anlamını bulan, kazanan birey hayatına mutlu bir şekilde devam eder. İnsan kendi için önemli olanın ne olduğunu bilse bile bunun için çabalamaz. Yapmak istediği şeyi erteler, göz ardı eder. Kendi isteğinden önce başkalarının isteklerini karşılamaya, başkalarının beklentilerini gerçekleştirmeye çalışır. Bu durum bireye mutsuzluktan başka bir şey getirememektedir. Kendi için değil başkaları için yaşamaya başlar. Kendi amaçlarını değil başkalarının amaçlarını gerçekleştirmek için çabalar. Kendini erteler, başkalarını kendinde öne koyar böylece ne mutluluğu ne de hayatın anlamını yakalayamaz. Bu durumları yaşamış, hayatına bu şekilde devam eden bireyler çıkmaza girdiklerinde yardım isterler. ACT bu bireylere yardım için oluşturulmuştur. Kabul ve Kararlılık Terapisinin temelinde yatan ‘yaşantısal kaçınma’ durumudur. Bu davranış biçiminde kişi amaçlarının, isteklerinin gerçekleşmesinden korkar. Amaçları doğrultusunda hareket etmekten korkar. Sonucunda mutsuz olacağını düşünür. Korkularının, kaygılarının yüzünden hayatını istediği şekilde devam ettiremez. Aslında sonucunda mutlu olacağımız şeyleri korkularımızdan dolayı gerçekleştiremeyiz. Kişi aslında kendine güvenmemekte, hayatında yapacağı değişikliklerden korkmaktadır. Birey bu durumda sıkışmaktadır. Sıkışmış, çabalamış hissetmeyen birey mutsuz olur. ACT bireyi korkularından kurtarıp, hedeflerini gerçekleştirmek için yaşamasını sağlar. Kabul ve Kararlılık Terapisinde, öncelikle bireyin değerleri belirlenir. Bu belirleme terapi sürecinde gelişebilir. Bireyin değerlerini önce düşünmesi daha sonra yazması istenebilir. Bu şekilde bireyin değerleri daha somutlaşır ve göz önünde olur. Birey yaşamını sürdürme şeklini düşünür, bundan sonra nasıl sürdürmek istediğine karar verir. Hayatı için önemli olanları belirler ve değerlerine göre yaşamaya karar verir. Bir örnekle bunu daha somutlaştırırsak; Birey için önemli olan değerlerden biri ‘maddiyat’ ise kişi maddi durumunu aşağı çekecek durumlardan kaçınır, daha çok çalışır ve maddiyatını yükseltir. Maddiyatı yükselen bireyin değeri de yükselmiş olur ve değeri için çabalar. Böylece mutluluğu da yakalamış olur. Eğer bireyin değeri ‘başarı’ ise hayatı boyunca başarılı olmak için çabalar. Başarıyı yakalasa da yakalamasa da bunun için çabaladığı sürece mutlu olur ve hayatı da anlam kazanmış olur. Terapinin diğer amacı ise;Bireyin hayatında yaşadığı olayları, durumları olduğu gibi kabul etmesidir. Göz ardı etmemesi ya da kendini suçlamamasıdır. İnsan hayatı boyunca zarar görmeden, üzülmeden sürekli mutlu olarak yaşayamaz. Bazen kötü deneyimler yaşayabiliriz. Eğer kötü şeyler yaşamaktan korkup isteklerimiz, değerlerimiz doğrultusunda ilerlemezsek hayatımızı bizi mutlu edecek şekilde yaşamış olmayız. Korku ve kaygılarımızın bizi esir etmesine izin veririz. Maddiyata önem veren kişi sonucunda batmaktan korktuğu için hiçbir işe atılmazsa istediği değeri de yakalayamayacaktır. Bir iş kurabilir, istediği gibi olmaz ve para kaybedebilir. Olumsuz tecrübeler yaşamak değerimiz için çabalamaktan vazgeçmemize neden olmamalıdır. Tam tersine edinilen tecrübe ile birlikte durumu olduğu gibi kabul edersek bundan sonraki attığımız her adımda başarmaya biraz daha yaklaşırız.  Hayatımız tamamen sorunsuz geçemez, sürekli mutlu olamayız. ACT bireye yaşadığı olumsuz duyguları, yaşantıları da kabul etmesini sağlar. Kişi hayatını sürekli olarak kontrol edemez. Kontrol etmek yerine onları fark etmek, benimsemek birey için daha sağlıklıdır. ACT ile birlikte birey kendini gözlemleyebilir, hayatı ve kendi adına farkındalık kazanır. Bireyin hayatına anlam kazandırmanın yanında bireye esneklik de kazandırmaktadır.  Terapide danışana esneklik kazandırmayı altı madde içinde gerçekleştirir; 

1. Bilişsel ayrılma; kişiye hatıralarını, yaşantılarını, duygularını somutlaştırmasını azaltan beceriler kazandırılır. 
2. Kabul; düşüncelere, duygulara izin vermek, onlarla savaşmak yerine onları kabul etmektir. 
3. Şimdiki zamanla irtibat kurma; bulunduğu zamanın farkında olmak ve ileriye bakabilmek. Yenilikçi düşünce kazandırmak. Bireye geçmişte değil gelecekte yaşamasını öğretmektir. 
4. Kendini gözlemek; sürekli bilinç durumunda olarak kendini gözlemek, kendinin farkında olmaktır. 
5. Değerler; kişinin kendisi için önemli olan değerleri belirlemesi ve hayatını buna göre devam ettirmesidir. 
6. Kararlı adım; değerleri ile birlikte uygun hedef oluşturması ve bu yönde sorumluluk alarak ilerlemesidir.

Terapi boyunca bu altı temel adımda ilerlenir. Bireye her adımın gerçekleştirilmesi sağlanır. Birey bu altı temel adımı gerçekleştirirse terapi amacına ulaşmış olur. Birey önce yaşantısının ve kendinin farkına varır, kabullenir daha sonra kendi değerlerini bulur. Hayatına bu değerleri ile birlikte devam eder. Bu şekilde birey mutluluğu yakalayabilir. ACT aynı zamanda bireye hem mutluluğu kazandırmayı amaçlar hem de bireyin hayatını anlamlandırır. Genel olarak baktığımızda Kabul ve Kararlılık Terapisi farkındalık ile birlikte ilerler. Birey hem hayatının hem de kendinin farkında oldukça yaşantısını olumlu yönde devam ettirebilir (Bal,2015). Kabul ve Kararlılık Terapisinin öne çıkmasının nedenlerinden biri şu zamana kadar alınan sonuçların olumlu olmuş olmasıdır. Ortaya çıktığı, uygulanmaya başladığı zamandan bu zamana kadar elde edilen sonuçlar terapinin işe yaradığı şeklindedir. Bilişsel Davranışçı Terapi gibi çok önemli bir kuramın bile bazı skorlarıyla önüne geçmiştir. Kabul ve Kararlılık Terapisine göre; psikolojik sorunların çoğu içsel yaşantılardan kaçınma ve onu kontrol etmeye çalışmak ile ilgilidir. ACT temel olarak danışanın bunu yapmasını engellemektir. Bunun içinde ona yeni düşünce ve davranış becerileri kazandırır. Birey böylece kaçınma davranışı yerine kabullenme davranışını gösterir. Bir diğer düşünce ise kişinin durumunu değiştirmek için iç durumunu ve dış yaşantısını kabul etmesi gerekir. Aslında bu terapinin temelini oluşturan bir düşüncedir. Kişi içinde olduğu durumu kabullenir, yenilik konusunda kararlı davranır ve hayatını istediği yönde yaşamaya başlar. Kabullenmek terapinin temel taşını oluşturur. Birey içinde olduğu durumu ve kendini olduğu gibi kabullenmezse terapi devam edemez, işe yararlılığı yitirilir. Öncelikle bireye kabul durumu aşılanır daha sonra kararlılık aşamasına geçilir (Fıstıkçı,2015). İnsan yaşamını değiştirmek istiyorsa geçmişte yaşamaktan vazgeçmelidir. Geçmişi yaşayarak kişi yeni bir yöne gidemez. Eğer danışan sürekli bir sorun içinde kalıyorsa, aynı yaşantı içinde takılıysa ve çözümleri de işe yaramıyor her şey başa sarıyorsa danışanın çözümleri de sorunun bir parçasıdır. Danışan, hem çözümlerini hem de yaşadığı sorunu farkına varmalı aynı zamanda kendinin de farkında olarak yeni çözüm seçenekleri belirlemelidir. Geçmiş çözümlerle ve geçmiş yaşantılarla yaşamak danışanı sadece bir kısır döngü yaşamaya itmektedir. Kabul ve Kararlılık Terapisi danışanda bunu aşmaya yardımcı olur. Danışanın geleceğine daha sağlıklı ve mutlu olacağı şekilde yön vermesini amaçlar, sağlar. Kişinin kendini bilinçli bir şekilde kontrol edebilmesi hedeflerine yönelik açık davranışlarda bulunması ile mümkündür. Açıkça davranışlarda bulunan birey hedefine kadar istediğini ona ne kadar yaklaştığını da açıkça görmüş olur. Hedefine yaklaşıyor olmak danışanı mutlu eder. Danışan, hedefine henüz ulaşamamış olsa bile ona ulaşmak için çabalıyor olmaktan mutluluk duyar. Bireyin, amacı için gerçekleştirdiği her davranış kendine önem verdiğinin ve kendi yatırım yaptığının bir göstergesidir. Kendi ve hayatını istediği şekilde yönlendirmeye başlayan ve bunun farkında olan birey mutlu olur (Vatan,2016). kaynak: https://www.guncelpsikoloji.net